Als dagvoorzitter hoor ik veel sprekers en soms leg ik hen langs de meetlat van mijn eigen methodiek en geef mezelf de uitdaging om te bedenken hoe het verhaal met mijn methodiek sterker zou kunnen worden. Dit artikel behandelt de geweldige spreekbeurt van visionair architect Thomas Rau, en hoe het NOG beter kan.
Vooraf
Als ik in dit artikel spreek over blauwe denkers of rode doeners, dan slaat dat terug op mijn kleurenmodel voor denkstijlen. Lees daar meer over in dit artikel.
Thomas Rau sprak onlangs op een grote bijeenkomst voor medewerkers van Rijkswaterstaat. Zijn doel: het onder de aandacht brengen van Madaster, een kadaster voor materialen. Rau is een charismatische en originele spreker, maar ik zie toch ruimte voor verbetering. Als hij de eerste helft van zijn verhaal veel blauwer had gemaakt, had zijn verhaal nog beter aangesloten bij Rijkswaterstaat. Ondanks dat heeft hij zijn doel bereikt. Ik zal je eerst vertellen wat de uitgangspunten en de setting waren, dan hoe het beter kon, en tot slot hoe het allemaal toch heel goed af liep.
De spreker
Guided by the future is het motto van deze van oorsprong Duitse architect. Bij zijn keuzes laat hij zich niet leiden door haalbaarheid, maar door wat de toekomst van ons vraagt. Zijn grote thema is daarom duurzaamheid en in het bijzonder circulair bouwen. Hij begrijpt dat dit niet alleen gaat over nieuwe technieken, maar ook over andere businessmodellen en een andere manier van denken. Hij pleit niet voor optimalisatie, maar voor transformatie.
Zijn kernboodschap
Mensen lenen de aarde en alles wat daarop staat. Laten we de materialen en grondstoffen ook als geleend beschouwen. Grondstoffenschaarste dwingt ons daartoe. Dit vraagt om een mind change waarbij we een bestaand gebouw omdenken naar een materialenmijn. Die functie kan het hebben als we alle daarin gebruikte materialen identificeren en beschrijven. Een nieuw gebouw is op diezelfde manier een materialendepot.
Alles wordt beschreven en toegankelijk gemaakt in een centraal systeem, getiteld: Madaster. Het kadaster voor materialen. De gedachte van Rau is dat wat beschreven is, een identiteit heeft en waarde behoudt. Net als een boek in een bibliotheek.
De ambitie van de presentatie
Dat was voor mij raden, simpelweg omdat ik het hem niet gevraagd heb. Wil Thomas Rau Madaster onder de aandacht brengen, of wil hij daadwerkelijk Rijkswaterstaat engageren om alle rijkswegen, waterenwerken en kunstwerken in Madaster op te nemen? Is het een ambitie op het niveau van informeren of activeren?
Een van de slides toonde een indrukwekkende rij logo’s van organisaties die zich bij het Madaster hebben ingeschreven. Uit zijn verhaal blijkt duidelijk dat Thomas Rau gedreven is om hier een grote beweging van te maken en de wereld te veranderen. Ik kan dus niet anders dan aannemen dat zijn ambitie niet slechts ligt op het niveau van informeren, maar dat hij wil activeren. Dat laatste is uiteindelijk wel gebeurd, maar niet in zijn presentatie.
Verbeterkansen
Als Rau beter had aangesloten bij het publiek en de stap naar actie kleiner had gemaakt, was de kans op het bereiken van zijn ambitie groter geweest. Ik zal je aan de hand van mijn werkwijze laten zien wat er nog beter had gekund. Dit is misschien een tikje aanmatigend, want ik was al direct een fan van deze originele denker, fanatieke doener en gedreven spreker, maar juist daarom wil ik mijn kennis toepassen om zijn verhaal nog sterker te maken.
Het probleem van Rijkswaterstaat
In de zaal zaten 700 ingenieurs, inkopers, ondersteuners kortom alle mensen die zich bij Rijkswaterstaat bezighouden met het onderhoud van wegen en vaarwegen. Rijkswaterstaat ziet zich gesteld voor een grote duurzaamheidsopgave. Het areaal (de wegen, vaarwegen en het water waarvoor Rijkswaterstaat verantwoordelijk is) biedt veel mogelijkheden voor energiebesparing, energieopwekking en circulariteit. Tot nu toe blijft het bij kleine verbeteringen zoals aanpassingen in de criteria voor aanbesteding of kleine pilotprojecten, zoals het plaatsen van zonnecellen in geluidsschermen langs de snelweg. Er zijn ideeën genoeg, maar als het eropaan komt wint bij aanbestedingen in de meeste gevallen het voorstel met het betrouwbaarste product voor de laagste prijs. Het is dus echt zoeken hoe er grotere stappen gezet kunnen worden en er is grote behoefte aan een leidraad hierbij.
Het verhaal van Thomas Rau zou de deksel kunnen zijn die op dit potje past. De uitgangspunten waren dus uitstekend met een goede kans van slagen. Hoe was de lijn van het verhaal?
De opbouw van de presentatie
Rau laat ons eerst schrikken door uit te spreken dat hij het klimaatakkoord een perfecte manier vindt om het stoppen van de klimaatverandering NOOIT te halen. BAM! Een spannend begin, waardoor we allemaal op het puntje van onze stoel zitten: deze man durft.
Daarna volgt een betoog met een filosofische insteek. Rau neemt ons stap voor stap mee in zijn manier van denken en redeneren. Het gaat over het verschil tussen eindig en oneindig, gesloten systemen, het is enorm abstract maar ook visionair en spannend. Ik werd daar helemaal in meegesleept, maar kan desondanks de denkstappen hier niet herhalen, omdat het er erg veel waren. Dit gedeelte neemt ongeveer 50% van de spreektijd in.
Daarna wordt het concreter. Rau introduceert dan hij het idee van het gebouw als materialenmijn/depot. Hij laat prachtige voorbeelden zien van nieuwe gebouwen die geheel zijn opgebouwd met de materialen van oude gebouw. Tot slot laat hij precies zien wat het Madaster is, wie er al aan mee doen en hoe het werkt.
Einde verhaal.
Thomas Rau is een zeer originele denker met een duidelijk rood/gele stijl. Zijn verhaal heeft daardoor een grote abstract visionaire component, die onder architecten goed zal vallen. In de tweede helft daalde het verhaal af naar de realiteit en nam het informatiegehalte toe.
De verbeterkansen voor het halen van de ambitie worden al snel duidelijk, als je inzoomt op de kenmerken van het publiek.
Het publiek
De mensen van Rijkswaterstaat zijn inhoudelijk gedreven. Ze zijn daarnaast maatschappelijk betrokken en zien de noodzaak in voor verandering. Ondertussen beseffen ze zich goed dat ze aan overheidsregels en standaarden gebonden zijn. Daardoor zijn de veranderingen kleiner dan ze zouden wensen. Dat frustreert hun ingenieurshart, maar ze accepteren dat dit de context is waarbinnen ze werken.
Ze zijn daarnaast pragmatisch; de hoe-dan-vraag doemt al snel op, zeker omdat ze al veel mooie ideeën gehoord hebben. Daar zijn ze snel enthousiast over, maar ze weten dat in de praktijk de mogelijkheden voor realisatie ervan beperkt zijn. Ze zien ook dat het management dit soort plannen wel enthousiast omarmt, maar dat de vertrouwde manier van werken snel de overhand neemt.
Er werken bij Rijkswaterstaat ook veel oudere mensen, en die hebben dit soort buien al wel wakker over zien waaien en een stille dood zien sterven. Gelukkig zijn er ook veel jonge mensen die hier anders in staan: enthousiast, hoopvol en gedreven. Ik zou dit publiek kenschetsen als primair blauw. Er is bij blauw ook duidelijk een verlangen naar de tegenovergelegen kleur (geel) wat zich uit in de behoefte om geïnspireerd te worden en een bijdrage te leveren aan een groter geheel. Maar als het verhaal te zweverig wordt naar hun zin, dan doemt snel de vraag op naar realiseerbaarheid:
“Okee, klinkt in essentie goed, maar hoe doen we dat dan? Kan het technisch gezien wel? Is het wel veilig en betrouwbaar om materialen te hergebruiken voor een brug of een sluis? Staan de wettelijke kaders dat toe? “
De wat meer rode projectmanager in de zaal vraagt zich ondertussen af wat het effect is op kosten, bouwtijd en wat de effecten hiervan zijn op de werkwijze en verantwoordelijkheidsverdeling binnen een project.
Wat had Rijkswaterstaat nodig gehad om het plan van Rau echt te omarmen?
Om te beginnen: Rau had door zijn inspirerende manier van spreken het publiek al heel snel aan zijn zijde. Hij sprak lekker fel, was lichamelijk expressief en verraste met mooie woordspelingen, persoonlijke grapjes en goed vormgegeven visuals. Er werd al snel gelachen, er vielen spontaan kleine applausjes en wanneer de presentatie intensiveerde werd het ook direct stil in de zaal. Daaraan merk je dat er tussen spreker en publiek een lijntje is ontstaan waarbij het publiek meebeweegt met de spreker. Dat was ook wel nodig, want ons geduld werd met zijn lange filosofisch getinte inleiding behoorlijk op de proef gesteld. Het was ook totaal niet nodig om daar twintig minuten van de tijd aan te besteden. Hij had het idee van het gebouw als materialenmijn of –depot beter direct kunnen introduceren. Deze doelgroep zou het concept heel snel begrijpen. Dat had hem meer tijd gegeven voor praktijkvoorbeelden, de werkwijze van het Madaster, de kosten, de mogelijkheden voor infrastructurele projecten in Madaster. Zijn verhaal was dan kortom meer een antwoord geweest op de vragen die in het publiek leven. Op die manier had hij de weerstand kunnen verminderen en de acceptatie voor zijn voorstel vergroot.
Tot slot had hij kunnen eindigen met het voorstellen van een eerste kleine stap richting actie. Dan is de eerste stap gezet, en dat maakt een positieve beslissing daarna veel makkelijker.
Een verrassing dat het zo liep, was het ook niet: Thomas Rau had vooraf al gezegd: ik heb een standaard presentatie en die houd ik. Maar ik zou als ik hem was een aantal aparte presentatiemodules maken, die je naar behoefte kunt inzetten bij een verschillende typen publiek. Dan sluit de presentatie beter aan, en is de kans dat je de eindstreep van je eigen ambitie haalt, veel groter.
Hoe het toch allemaal nog goed kwam?
Na afloop van de presentatie, introduceerde ik de nieuwe directeur Duurzaamheid van Rijkswaterstaat die met Rau in gesprek ging. Mijn inleidende vraag was uiteraard: gaat Rijkswaterstaat zich ook inschrijven bij het Madaster? Niet geheel onverwacht stuurde deze directeur het gesprek direct richting haalbaarheid. Als alle data over de objecten van Rijkswaterstaat zo makkelijk voor handen waren… maar dat is niet zo. Rau woof die bezwaren heel gemakkelijk weg: dit was geen project, maar een projectje. Hoewel het dat absoluut niet is, raakte de directeur toch zodanig enthousiast over Madaster, dat hij medewerking toezei en het gesprek van tien minuten werd dan ook bezegeld met een handdruk en beloond met groot applaus.
Conclusie
Verdiep je in je publiek en hun zorgen en verlangens rondom jouw onderwerp. Speel met je presentatie in op die verlangens en stel hen gerust in hun zorgen. Geef tot slot aan hoe de stap naar actie genomen kan worden.